15 Günlük Ülser Görmezden Gelmeyin!
Baş ve Boyun Kanserlerinde Erken Teşhis: Gecikmenin Kaynakları ve Çözüm Yolları
Belirtilerin Gölgede Kalması
Baş boyun kanseri erken teşhis aşamasında en sık karşılaşılan sorun, semptomların hafife alınmasıdır. Ses kısıklığı, boğazda takılma hissi veya boyunda minik bir kitle gibi bulgular, sigara veya nargile kullanımı olan kişilerde “alışkanlığın doğurduğu tahriş” olarak yorumlanır. Bu algı, hastayı sağlık kuruluşuna gitmekten alıkoyar.
Yavaş büyüyen iltihabi lezyonlar, aft benzeri küçük ülserler ve uzun süren farenjit şikayetleri de uzmanlara yönlendirme sürecini karmaşıklaştırır. Kulak Burun Boğaz hekimleri ile diş hekimleri genellikle antibiyotik ve kortikosteroid kombinasyonlarıyla başlangıç tedavisini tercih eder; bu uygulama 2-3 haftayı bulabilir. Biyopsi planlaması bu denemenin ardından devreye girer ve zaman yitirilir.
Altyapı Eksiklikleri ve Randevu Zinciri
Türkiye’de entegre baş-boyun onkoloji merkezinin sayısı sınırlıdır. Doğu ve Güneydoğu illerinde endoskopik ekipman, deneyimli patolog için gerekli donanım, PET/CT cihazı gibi temel kaynaklar mevcut değildir. Hasta üçüncü kez muayene olduğunda tümör, primer odak olarak hâlâ saptanamadan boyundaki lenf düğümlerine yayılabilir.
Numune kitabında yoğunluk oranı
2023 Türkiye Halk Sağlığı Laboratuvarları raporu, baş boyun kanseri erken teşhis adımında biyopsi materyalinin %85’lik zaman diliminde üç iş gününü geçtiğini ortaya koydu. Bu süre, kanserin erken evreden ileri evreye geçişini hızlandırıyor.
Pandemi Etkisi ve Evre Kayması
2020–2022 yılları arasında salgın nedeniyle oluşan randevu aksamaları başvuru evresini 3.8’e taşıdı. Geçmiş yıllarda 3.2 olan ortalama evre değeri, boyun çevresindeki lenf nodüllerinin tutulumunu gösteren T3 seviyesinin üzerine çıktı. Bu evre kaybı, tedavi başarı oranları ile larynks-konuşma fonksiyonu arasındaki korelasyonu doğrudan etkiliyor.
Yeni Teknolojilerin Rolü
Sıvı Biyopsi (cfDNA)
HPV-Pozitif tonsil kanserlerinde sirküle serbest DNA analizi, %95 hassasiyet değerine ulaştı. Numune almayı gerektirmeyen bu yöntem, kırsal bölgelerde uzun kuyruklara gerek kalmadan tarama sürecini kısaltıyor.
Robotik Transoral Cerrahi (TORS)
Ultrasonik bistüri ve 3D kamera içeren platform, erken vakalarda minimal invaziv cerrahiyi destekliyor. Türkiye’de hâlen yedi merkezde kurulum var. Malatya’dan İstanbul’a yapılan hasta sevklerinde TORS maliyet–mesafe dengesi oluşuyor fakat bu transfer sırasında tümör T2’den T4’e çıkabiliyor.
İlk 48 Saat Kuralı
Ses kısıklığının 15 günden uzun sürmesi, yutma güçlüğü veya belirgin ağrı olmaksızın boyunda yumru hissi varsa, bu üç tablo [baş boyun kanseri erken teşhis](https://www.medihaber.net/?s=baş boyun kanseri erken teşhis) tetkik listesine girer.
Protokol:
- Akut muayene 48 saat içinde tamamlanmalı.
- Planlanan biyopsi aynı hafta içinde yapılmalıdır.
Bölgesel Eşitsizlik ve Sevk Sorunu
Batı illerinde bulunan merkezlerde endoskopik ultrasonografi ve konforlu anestezi ekipleri hâlihazırda çalışırken, Van’dan Şırnak’a doğru artan coğrafyada hasta sevkleri devlet hastanesi trafiğinde kolay gerçekleşmiyor. PET/CT ekibinin olmaması evreleme için 1–2 haftayı alıyor ve [baş boyun kanseri erken teşhis](https://www.medihaber.net/?s=baş boyun kanseri erken teşhis) planları sekteye uğruyor.
15 Gün Kuralı Ne Demektir?
Herhangi bir nedenle geçmeyen ağız içi ülseri 15 günü aşıyorsa, diş tedavisi veya antibiyotik seansına devam etmeksizin biyopsi kararı verilmelidir.
Klinikte Yapay Zeka Desteği
Derin öğrenme algoritmaları, larenks endoskopi görüntülerinde malign doku şüphesini saniyeler içinde vurguluyor. Halihazırda pilot proje olarak İstanbul ve İzmir iki merkezde kullanılıyor; bu da [baş boyun kanseri erken teşhis] yolculuğundaki doktor aktarım sürelerini 30 saniyeye düşürüyor.
Kaynak Kıtlığında Savunma Stratejisi
Mevcut çözüm, ihtisas yapan uzmanları taşrada görevlendirmek. Doğudaki devlet hastanelerinde TORS robotu olmasa bile, TRTO (transoral robotik cerrahiye hazırlık eğitimi) almış cerrahlar, lokal anestezi altında çekilen ince iğne aspirasyon biyopsisiyle tanı oranını %17 artırıyor.
Türkiye’de baş boyun kanserleri üçüncü basamak evrede tanı konulan vakaların oranı 2020 sonrasında yüzde 15 arttı. Sigara ve HPV gibi korunabilir risklere karşı sunulan çözüm setleri yanında, biyopsiye geçişi bir haftaya sığdırmak hâlâ en etkili önlemdir. Erken dönemde 48 saatlik muayene–biyopsi aksını sağlamak, [baş boyun kanseri erken teşhis](https://www.medihaber.net/?s=baş boyun kanseri erken teşhis) sürecini yeniden şekillendirebilecek en basit ve ulaşılabilir adımdır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Ses kısıklığı ne kadar süre uzunsa doktora gitmeliyim?
Üç haftayı geçen, soğuk algınlığı, reflü veya ses teli yorgunluğu dışlayan ses kısıklığı KBB muayenesi gerektirir.
2. TONSİL kanserini yakalamak için aile hekimi ne zaman ultrason çizelgesi koyar?
Boyunda kitle + orofarinks muayenesi pozitifse, aile hekimi bekleme süresiz 2 saat içinde KBB konsültasyonu verir.
3. TORS robotik cerrahisi hangi evrelerde uygun?
T1 ve T2 vakalarında, tümör çapı 4 cm’ye kadar olan olgularda kısmi ama fonksiyon koruyucu cerrahiyi destekler.
4. PET/CT olmayan bir hastanede tanı süreci ne kadar sürer?
Cerrahi biyopsi + parafin raporu ortalama 5–7 iş günü, ardından tahmini evre belirlemesi 10 günde tamamlanır.
5. HPV testi her orofarenks kanserinde istenir mi?
Tonsil ve dil kökü tumorunda p16 imünohistokimya çalışması rutine katıldı. Sonuç, tedavi ekibine kemoradyoterapi planını belirlemekte yardımcı olur.
