Lazca ve Diğer Kaybolan Diller İçin Teknoloji Çözümleri: Woolaroo Örneği

Woolaroo Nedir?

Woolaroo, Google’ın Kültürel Enstitü platformu tarafından geliştirilen, açık kaynaklı bir yapay zeka projesidir. Amacı, dünya genelinde kaybolma tehlikesi altındaki dillerin korunmasına ve öğrenilmesine katkı sağlamaktır. Proje, nesne tanıma teknolojisi kullanarak kullanıcıların çevrelerindeki objeleri anadillerinde (örneğin Lazca, Yidiş, Maori) görmelerini ve dinlemelerini sağlıyor.

2025 güncellemesiyle birlikte Woolaroo’nun Lazca gibi Kafkas dillerini de desteklemesi bekleniyor. Bu adım, yalnızca bölgedeki dil çeşitliliğini korumakla kalmayacak, aynı zamanda teknolojinin kaybolan diller için nasıl bir köprü olabileceğini de gözler önüne serecek.

Kaybolan Diller ve Teknolojinin Rolü

UNESCO verilerine göre, dünyada yaklaşık 2.500 dil yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bu dillerin bir kısmı, konuşuru 50’den az olan topluluklarca yaşatılmaya çalışılıyor. Dilbilimciler, kaybolan dillerin kültürel mirasın kritik bir parçası olduğunu vurguluyor.

Teknoloji, bu dillerin kayıt altına alınması ve gelecek nesillere aktarılmasında önemli bir araç haline geldi. Woolaroo gibi platformlar, yapay zeka ve artırılmış gerçeklik gibi yenilikçi yöntemlerle dil öğrenimini interaktif hale getiriyor. Proje, kullanıcıların telefon kamerasıyla bir nesneyi gösterdiğinde, o nesnenin seçilen dildeki karşılığını ve telaffuzunu anında gösteriyor.

Lazca ve Woolaroo Entegrasyonunun Önemi

Lazca, Türkiye’nin Karadeniz bölgesinde ve Gürcistan’ın bazı kesimlerinde konuşulan, Güney Kafkas dil ailesine mensup bir dil. Konuşur sayısının 50.000 ila 150.000 arasında olduğu tahmin ediliyor. Dijitalleşme eksikliği ve genç nesiller arasında kullanımının azalması, Lazcayı savunmasız kılan faktörler arasında.

Woolaroo’nun Lazcayı desteklemesi, dilin dijital dünyada görünürlük kazanması açısından kritik bir adım olabilir. Özellikle görsel-işitsel öğrenme araçları, çocukların ve gençlerin anadillerine ilgisini artırabilir. Benzer projeler, Hawaii’de yerli dilinin canlandırılmasında başarılı sonuçlar vermişti.

Dijital Koruma Çabalarının Sınırları

Teknolojik çözümler, kaybolan diller için umut vaat etse de bazı zorluklar da içeriyor. İnternet erişiminin sınırlı olduğu bölgelerde bu tür platformlara ulaşım güçleşebiliyor. Ayrıca, yapay zeka modellerinin doğru telaffuz ve sözcük dağarcığı için yerel topluluklarla iş birliği yapması gerekiyor.

Woolaroo’nun açık kaynaklı yapısı, yerel aktivistlerin ve dilbilimcilerin projeye katkı sunmasına olanak tanıyor. Ancak, uzun vadeli başarı için hükümetlerin ve eğitim kurumlarının da dil koruma politikalarını teknolojiyle entegre etmesi şart.

Sonraki Adımlar ve Küresel Etkiler

Google’ın 2025 yol haritasında, Woolaroo’nun 100’den fazla dili desteklemesi hedefleniyor. Projenin ölçeklenebilir olması, azınlık dilleri için küresel bir farkındalık yaratabilir. Dil koruma çabalarında teknolojiyi merkeze alan diğer girişimler arasında Microsoft’un “Shiku” projesi ve Living Tongues Institute for Endangered Languages’ın çalışmaları da dikkat çekiyor.

Kaybolan dillerin korunması, yalnızca kültürel değil, aynı zamanda ekolojik bilgi birikiminin de geleceği için hayati önem taşıyor. Örneğin, yerli dillerdeki bitki isimleri, modern tıbba katkı sağlayabilecek veriler barındırıyor.

Dijitalleşme ve yapay zeka, bu mirasın korunmasında yeni bir sayfa açıyor. Woolaroo gibi inisiyatifler, teknolojinin insanlığın ortak hafızasını kurtarmak için nasıl kullanılabileceğine dair umut verici örnekler sunuyor.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Woolaroo hangi dilleri destekliyor?
Şu anda Yidiş, Maori, Yunanca ve Louisiana Creole gibi 10’dan fazla dil mevcut. 2025’te Lazca, Çerkesçe gibi Kafkas dillerinin eklenmesi planlanıyor.

Woolaroo’ya nasıl erişebilirim?
Google Arts & Culture uygulaması üzerinden veya woolaroo.withgoogle.com adresinden ücretsiz kullanılabiliyor.

Kaybolan diller için başka hangi teknolojik çözümler var?
Microsoft’un AI destekli çeviri araçları, UNESCO’nun “Dünya Tehlikedeki Diller Atlası” ve ELP (Endangered Languages Project) gibi veritabanları aktif olarak kullanılıyor.

Lazca neden risk altında?
Resmi statüsü olmaması, eğitimde kullanılmaması ve genç nesillerin ana dil yerine Türkçe veya Gürcüce konuşmayı tercih etmesi, Lazcanın geleceğini tehdit ediyor.

Yerel topluluklar Woolaroo’ya katkıda bulunabilir mi?
Evet. Google, kelime ekleme ve telaffuz düzeltme gibi katkıları için yerel konuşurları projeye dahil etmeyi teşvik ediyor.