Lassa Ateşi Nijerya’da Can Almaya Devam Ediyor

Lassa Ateşi: Batı Afrika’nın Kanamalı Ateş Tehdidi

Lassa Ateşinin Kökeni ve Coğrafi Yayılımı

Lassa ateşi, Batı Afrika’da endemik olarak görülen ve ölümcül sonuçlara yol açabilen viral bir hemorajik ateş hastalığıdır. İlk kez 1969 yılında Nijerya’nın Lassa kasabasında tespit edilmiş ve adını bu bölgeden almıştır. Hastalık, Arenaviridae ailesine mensup Lassa virüsünün neden olduğu ciddi bir halk sağlığı sorunudur.

Hastalığın görüldüğü başlıca ülkeler arasında Nijerya, Gana, Mali, Liberya, Sierra Leone ve Togo bulunmaktadır. Bölgesel olarak yaygın olmasına rağmen, vakaların büyük çoğunluğu Nijerya’da kayıt altına alınmaktadır. Virüsün doğal rezervuarı, Mastomys natalensis olarak bilinen çok memeli sıçandır. Bu kemirgen türü, virüsü taşır ve idrar, dışkı gibi vücut salgılarıyla çevreye yayar.

Bulaşma Yolları ve Epidemiyolojik Veriler

Lassa ateşinin birincil bulaşma yolu, enfekte kemirgenlerin idrarı veya dışkısıyla kontamine olmuş yiyecek, içecek ve yüzeylerle temas sonucunda gerçekleşir. İnsandan insana bulaşma ise enfekte bir kişinin kan, vücut salgıları veya diğer vücut sıvılarıyla doğrudan temas yoluyla meydana gelir. Bu durum, özellikle sağlık çalışanları ve hasta yakınları için yüksek risk oluşturmaktadır.

Nijerya Hastalık Kontrol Merkezi (NCDC) tarafından paylaşılan güncel veriler, 2025 yılının ilk sekiz ayında ülke genelinde durumun ciddiyetini ortaya koymaktadır. 1 Ocak-31 Ağustos 2025 tarihleri arasında 871 teyit edilmiş Lassa ateşi vakası rapor edilmiş ve bu vakalardan 162’si ölümle sonuçlanmıştır. Sadece 25-31 Ağustos haftasında 10 yeni vaka tespit edilmiştir. Vakalar, başkent Abuja dahil olmak üzere toplam 21 eyalette görülmüştür. Geçen yılın aynı dönemiyle kıyaslandığında şüpheli ve teyit edilmiş vaka sayılarında bir düşüş gözlemlense de, hastalığın yayılımındaki kalıcı riskler devam etmektedir.

Klinik Belirtiler ve Tanı Yöntemleri

Lassa ateşinin kuluçka süresi genellikle 6 ila 21 gün arasında değişiklik gösterir. Hastalık, çoğu vakada (%80) hafif ve spesifik olmayan semptomlarla kendini gösterir. Bu durum, erken teşhisi oldukça zorlaştırmaktadır. Yaygın görülen erken dönem belirtileri arasında ateş, halsizlik, baş ağrısı, boğaz ağrısı, kas ağrısı, göğüs ağrısı, bulantı, kusma, ishal ve öksürük bulunur.

Hastalığın ciddi seyrettiği vakalarda ise yüzde ödem, solunum sıkıntısı, göğüs ve karın bölgesinde ağrı, kanama (diş eti, burun, göz vb.) ve şok görülebilir. Nörolojik komplikasyonlar da hastalığın seyrinde ortaya çıkabilir. İşitme kaybı, iyileşen hastaların yaklaşık üçte birinde kalıcı bir sekel olarak görülmektedir.

Tanı, klinik belirtilerin yanı sıra laboratuvar testleriyle doğrulanır. Enzyme-Linked Immunosorbent Assay (ELISA) testleri, virüs antijenleri veya IgM antikorlarını tespit etmek için kullanılır. Reverse transcriptase-polymerase chain reaction (RT-PCR) yöntemi ise erken dönemde virüsün genetik materyalini tespit etmede etkilidir.

Tedavi ve Korunma Stratejileri

Lassa ateşi tedavisinde erken müdahale hayati önem taşır. Ribavirin adlı antiviral ilaç, hastalığın erken evrelerinde uygulandığında etkin bir tedavi sağlayabilmektedir. Tedavi sürecinde aynı zamanda destekleyici bakım da kritik bir rol oynar. Dehidratasyonu önlemek için sıvı replasmanı, ağrı kesiciler ve kan basıncının düzenlenmesi, hastanın genel durumunun iyileştirilmesine katkıda bulunur.

Korunma stratejilerinin temelini, kemirgenlerle teması en aza indirmek oluşturur. Gıda maddelerinin kemirgenlerden arındırılmış ortamlarda, kapalı kaplarda saklanması, ev ve çevrenin düzenli olarak temizlenmesi ve kemirgen istilasının kontrol altına alınması alınabilecek başlıca önlemlerdir. Sağlık çalışanları için enfeksiyon kontrol önlemlerine sıkı sıkıya bağlı kalmak, hasta yakınları için ise kişisel koruyucu ekipman kullanmak hayati derecede önemlidir.

Nijerya hükümeti, 23 Ocak 2019’da Lassa ateşi salgınını resmi olarak acil durum ilan etmiştir. Bu karar, hastalıkla mücadelede kaynak seferberliğini ve koordineli müdahale çabalarını hızlandırmayı amaçlamıştır. Ülkede 2024 yılında hastalık nedeniyle 190 kişi hayatını kaybetmişti. Yetkililer, halkı kemirgen kontrolü ve hijyen konusunda sürekli bilgilendirerek farkındalık yaratmaya çalışmaktadır.

Lassa ateşi, Batı Afrika’nın belirli bölgelerinde halk sağlığı altyapısını zorlayan sürekli bir tehdit olarak varlığını sürdürmektedir. Hastalığın kontrol altına alınması, erken teşhis, etkin vaka yönetimi, kemirgen kontrolü ve toplum temelli önleme çabalarını içeren çok yönlü bir strateji gerektirmektedir. Nijerya’da ve diğer endemik bölgelerde devam eden araştırma ve gözetim çalışmaları, salgınların önlenmesi ve hastalık yükünün azaltılması için kritik öneme sahiptir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Lassa ateşi hangi ülkelerde görülür?
Lassa ateşi, Batı Afrika’da endemik olan bir hastalıktır. En çok Nijerya’da görülmekle birlikte, Sierra Leone, Liberya, Gana, Mali ve Togo gibi ülkelerde de vakalar rapor edilmiştir.

Lassa ateşi ölümcül müdür?
Evet, Lassa ateşi ölümcül olabilir. Tüm vakaların yaklaşık %1’i ölümle sonuçlanırken, hastaneye yatırılan ağır vakalarda bu oran %15-20’ye kadar çıkabilmektedir. Erken teşhis ve tedavi, hayatta kalma şansını önemli ölçüde artırır.

Lassa ateşinden nasıl korunulur?
Temel korunma yöntemi, hastalığın ana taşıyıcısı olan kemirgenlerle teması önlemektir. Bu, yiyeceklerin kapalı kaplarda saklanması, evlerin temiz tutulması ve kemirgen istilasının kontrol altına alınmasıyla mümkündür. Endemik bölgelerde, enfekte kişilerin vücut sıvılarıyla temastan kaçınmak da çok önemlidir.

Lassa ateşi insandan insana bulaşır mı?
Evet, Lassa ateşi insandan insana bulaşabilir. Bulaşma, enfekte bir kişinin kanı, vücut salgıları veya diğer vücut sıvılarıyla doğrudan temas yoluyla gerçekleşir. Bu nedenle hasta bakımı veren kişiler ve sağlık çalışanları yüksek risk grubundadır.

Lassa ateşinin aşısı var mıdır?
Şu anda Lassa ateşi için yaygın kullanımda olan bir aşı bulunmamaktadır. Ancak, çeşitli aşı adayları klinik öncesi ve erken klinik aşama denemelerindedir. Hastalığın tedavisinde antiviral bir ilaç olan Ribavirin kullanılmaktadır.