Nijerya’da Ölümcül Fare Kaynaklı Salgın

Lassa Ateşi: Nijerya’da Devam Eden Salgın ve Kemirgen Tehdidi

Nijerya’da 2025 yılında da etkisini sürdüren Lassa ateşi salgını, halk sağlığı yetkililerini alarma geçirmeye devam ediyor. Hayvandan insana bulaşan bu viral hastalık, özellikle Batı Afrika ülkelerinde endemik olarak görülüyor. Hastalığın ana taşıyıcısı olan çok memeli sıçanı (Mastomys natalensis) ile temas, salgının yayılmasında kritik bir rol oynuyor. Yetkililer, vaka sayılarındaki artış nedeniyle halkı fare ve diğer kemirgenlerle temastan kaçınmaları konusunda sürekli uyarıyor.

Lassa Ateşinin Klinik Özellikleri ve Bulaşma Yolları

Lassa ateşine, Arenaviridae ailesinden Lassa virüsü neden olur. Virüsün insanlara bulaşması primer ve sekonder olmak üzere iki ana yolla gerçekleşir. Primer bulaşma, enfekte kemirgenlerin idrarı veya dışkısıyla kontamine olmuş gıda maddelerinin tüketilmesi veya bu atıklarla temas eden toz parçacıklarının solunması yoluyla olur. Sekonder bulaşma ise enfekte bir insanın vücut sıvılarıyla doğrudan temas sonucu gerçekleşir.

Hastalığın kuluçka süresi genellikle 6 ila 21 gün arasında değişiklik gösterir. Semptomlar çoğunlukla hafif ve spesifik olmadığı için teşhisi zorlaştırabilir. Yüksek ateş, halsizlik, baş ağrısı, boğaz ağrısı, kas ağrısı, göğüs ağrısı, bulantı, kusma, ishal ve öksürük erken dönemde görülen belirtiler arasındadır. Şiddetli vakalarda, yüzde ödem, mukozal kanamalar, solunum sıkıntısı, şok ve nörolojik komplikasyonlar gelişebilir. Ölüm oranı hastaneye yatırılan ağır vakalarda %15’in üzerine çıkabilmektedir.

Nijerya’daki Mevcut Salgının Demografik Analizi

Nijerya Hastalık Kontrol Merkezi (NCDC) tarafından paylaşılan güncel veriler, Lassa ateşinin ülkenin birçok eyaletinde aktif olarak yayılmaya devam ettiğini gösteriyor. Vaka bildirimleri özellikle Edo, Ondo ve Bauchi gibi eyaletlerde yoğunlaşmış durumda. Salgının yıllık döngüsü genellikle kurak sezona denk gelen Aralık-Nisan aylarında zirve yapma eğilimindedir.

2025 yılı verileri, vakaların demografik dağılımında dikkat çeken bazı eğilimleri ortaya koyuyor. Tüm yaş grupları hastalıktan etkilenmekle birlikte, virüse maruz kalma riski yüksek olan tarım ve depo işçileri gibi meslek gruplarında vaka oranları daha yüksek seyrediyor. Sağlık çalışanları da uygun koruyucu ekipman kullanılmadığı takdirde enfekte hastalardan virüsü kapma riski altındadır. Erken teşhis ve destekleyici tedavi, hastalığın seyri üzerinde hayati bir öneme sahiptir.

Kemirgen Kontrolü ve Korunma Stratejileri

Lassa ateşi ile mücadelede, halk sağlığı otoriteleri entegre bir vektör kontrol programının öneminin altını çiziyor. Enfekte kemirgen popülasyonunun kontrol altına alınması, salgının yayılma hızını kesmede en etkili yöntemlerden biridir. Bu kapsamda, evlerin ve gıda depolama alanlarının kemirgenlere karşı korunması, çöp birikiminin önlenmesi ve hijyen standartlarının yükseltilmesi temel alınan önlemler arasında yer alır.

Halka yönelik farkındalık kampanyaları, insanların risk faktörlerini anlaması ve koruyucu davranışları benimsemesi açısından büyük önem taşır. Bu kampanyalarda, gıda maddelerinin kemirgenlerden arındırılmış kapalı kaplarda saklanması, evde kemirgen varlığı tespit edildiğinde profesyonel yardım alınması ve enfekte olduğundan şüphelenilen kişilerle temastan kaçınılması gibi mesajlar öne çıkarılmaktadır. Toplum katılımı, salgın yönetiminin başarısında kilit bir unsur olarak kabul edilir.

Tanı ve Tedavi Protokolleri

Lassa ateşinin kesin tanısı, polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) testi gibi virolojik yöntemlerle konulur. Erken teşhis, hastalık yönetiminin temel taşıdır. Antiviral bir ilaç olan ribavirin, erken evrede uygulandığında enfeksiyonun şiddetini azaltmada ve mortalite oranını düşürmede etkili olabilmektedir. Ancak tedavi protokolleri hastanın klinik durumuna göre şekillenir ve çoğunlukla destekleyici bakımı içerir.

Nijerya’da, Lassa ateşi vakalarını yönetmek üzere belirlenmiş özel tedavi merkezleri bulunmaktadır. Bu merkezlerde, hastaların izolasyonu ve sağlık çalışanlarının enfeksiyon kontrol önlemleri büyük bir titizlikle uygulanır. Uluslararası sağlık örgütleri, Nijerya’daki sağlık altyapısını güçlendirmek ve yerel kapasiteyi artırmak için teknik destek ve eğitim programları yürütmektedir. Mevcut salgın, tanı kitleri, kişisel koruyucu ekipman ve antiviral ilaç tedariği konusunda sürekli bir ihtiyacın olduğunu gözler önüne sermektedir.

Lassa ateşi, Nijerya’nın yanı sıra komşu Batı Afrika ülkeleri için de önemli bir halk sağlığı tehdidi olmaya devam ediyor. İklim değişikliği ve çevresel faktörlerin kemirgen popülasyonlarının dağılımını ve davranışlarını etkilemesi, hastalığın coğrafi yayılımını değiştirebilir. Bu nedenle, sürveyans sistemlerinin güçlendirilmesi, erken uyarı mekanizmalarının etkinleştirilmesi ve bölgesel iş birliği inisiyatiflerinin desteklenmesi gelecekteki salgınların kontrol altına alınmasında hayati önem taşımaktadır. Hastalığın uzun vadeli yönetimi, kemirgen kontrolünden aşı geliştirme çalışmalarına kadar uzanan çok boyutlu ve sürdürülebilir bir stratejiyi gerektirir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Lassa ateşi insandan insana nasıl bulaşır?
Lassa ateşi, enfekte bir kişinin kan, idrar, dışkı veya diğer vücut salgılarıyla doğrudan temas yoluyla insandan insana bulaşabilir. Bu nedenle, hastalarla temas eden sağlık çalışanları ve hasta yakınları uygun kişisel koruyucu ekipman kullanmalıdır.

Lassa ateşi için bir aşı mevcut mu?
Şu anda Lassa ateşine karşı ticari olarak temin edilebilen lisanslı bir aşı bulunmamaktadır. Ancak, çeşitli araştırma grupları ve uluslararası konsorsiyumlar aşı geliştirme çalışmalarını aktif olarak sürdürmektedir.

Lassa ateşinin tedavisi var mıdır?
Erken dönemde uygulanan ribavirin isimli antiviral ilacın hastalığın seyrini olumlu yönde etkilediği bilinmektedir. Bununla birlikte, tedavi büyük ölçüde sıvı replasmanı, ağrı yönetimi ve komplikasyonların tedavisi gibi destekleyici bakım yöntemlerine dayanır.

Lassa ateşinden korunmak için neler yapılabilir?
Temel korunma yöntemleri, kemirgenlerle temastan kaçınmak, gıdaları kapalı kaplarda saklamak, ev ve çevreyi temiz tutmak ve hijyen kurallarına sıkı sıkıya uymaktır. Salgın bölgelerinde yaşayanlar, evlerinde kemirgen istilasına rastladıklarında profesyonel yardım almalıdır.

Lassa ateşi Türkiye için bir risk oluşturuyor mu?
Türkiye’de Lassa ateşinin endemik olduğu bir bölge bulunmamaktadır. Ana risk, hastalığın yaygın olduğu bölgelere seyahat eden ve enfekte kemirgenlerle veya hastalarla temas eden kişiler aracılığıyla virüsün ülkeye taşınma ihtimalidir. Sağlık Bakanlığı, bu tür vakaları erken tespit etmek ve yönetmek için sürveyans sistemleri işletmektedir.