Madhya Pradesh’te Öksürük Şurubu Zehirlenmesi: 11 Çocuk Hayatını Kaybetti, Doktor Gözaltında

Hindistan’ın Madhya Pradesh eyaletinde meydana gelen bir öksürük şurubu zehirlenmesi vakası, 11 çocuğun hayatını kaybetmesine neden oldu. India Today gazetesinin haberine göre, yaşanan ölümlerin ardından bölgede bir doktor gözaltına alındı. Yapılan ilk incelemeler, çocuklara verilen öksürük şurubunda yasal limitleri aşan miktarda toksik bir kimyasal olan dietilen glikol bulunduğunu ortaya koydu.

Madhya Pradesh’teki Trajik Olayın Detayları

Olay, Madhya Pradesh eyaletinin Umaria bölgesinde gerçekleşti. Çeşitli yaşlardaki 11 çocuk, tedavi amacıyla kullandıkları öksürük şurubunun ardından hayatını kaybetti. Yetkililer, acil bir şekilde başlattıkları soruşturma kapsamında, ölen çocukların büyük bir kısmına söz konusu şurubu reçete eden Dr. Praveen Soni’yi gözaltına aldı. Polis, doktorun çocukların tedavisinde ihmalkâr davrandığı gerekçesiyle derhal görevden uzaklaştırıldığını duyurdu.

İhbar üzerine harekete geçen sağlık yetkilileri, şurup numunelerini laboratuvar analizine gönderdi. Elde edilen bulgular, ürün içeriğindeki dietilen glikol miktarının insan sağlığı için kabul edilebilir sınırların çok üzerinde olduğunu gösterdi. Yüksek dozda dietilen glikol alımı, akut böbrek yetmezliğine ve ne yazık ki ölüme yol açabilen ciddi bir toksisiteye neden olmaktadır.

Dietilen Glikol ve Sağlık Üzerindeki Ölümcül Etkileri

Öksürük şurubu zehirlenmesi vakalarının arkasındaki en yaygın neden, üretim aşamasında kullanılan hammaddelerden birisi olan dietilen glikoldür. Bu kimyasal madde, endüstride antifriz ve solvent yapımında kullanılır. Eczacılık sektöründe ise farmasötik ürünlerde nadiren ve çok sıkı kontroller altında kullanılabilir. Ancak maliyetleri düşürmek amacıyla, gıda ve ilaç grade kalitesindeki daha pahalı olan propilen glikol yerine, endüstriyel grade dietilen glikolün bilerek veya bilmeyerek kullanılması trajik sonuçlar doğurabilmektedir.

Vücuda alındığında dietilen glikol, metabolizma sonucu toksik metabolitlere dönüşür. Bu toksinler, merkezi sinir sisteminde baskılanmaya, metabolik asidoza ve en önemlisi böbrek tübüllerinde geri dönüşü olmayan hasarlara yol açar. Bu süreç hızla böbrek yetmezliğine ilerler ve zamanında müdahale edilmezse ölümle sonuçlanır. Özellikle çocuklar ve bebekler, vücut ağırlıklarına oranla daha yüksek doza maruz kaldıkları için bu toksik maddeye karşı çok daha hassastır.

Üretici Firmanın Rolü ve Alınan Önlemler

Sorunun merkezinde yer alan öksürük şurubu, Hindistan merkezli Sresun Pharmaceuticals firması tarafından üretilmişti. Madhya Pradesh hükümeti, olayın hemen ardından firmanın söz konusu şurubunun yanı sıra, aynı üreticiye ait diğer tüm ürünlerinin satışını ve dağıtımını durdurma kararı aldı. Polis, hem gözaltına alınan doktor hem de Sresun Pharmaceuticals firması hakkında resmi suç duyurusunda bulundu. Soruşturma, firmanın üretim süreçlerindeki denetim mekanizmalarını ve kullanılan hammaddelerin kaynağını mercek altına aldı.

Bu, Hindistan’ın ilaç üretimi ve denetimi konusunda karşılaştığı ilk vaka değil. Ülke, dünyanın en büyük ilaç üreticilerinden biri olmasına rağmen, özellikle iç piyasa için üretilen düşük maliyetli ilaçların kalite kontrolüne dair endişeler devam etmektedir. Yetkililer, benzer faciaların önüne geçmek için üretim tesislerinde daha sıkı denetimler yapılması ve standartların yükseltilmesi gerektiğini vurguluyor.

Hindistan ve Dünyada Öksürük Şurubu Kaynaklı Ölümlerin Tarihçesi

Maalesef, Madhya Pradesh’te yaşananlar, dünya genelindeki daha büyük bir sorunun sadece son örneği. Hindistan’da 2023 yılında, öksürük şuruplarına bağlı olduğu tespit edilen çok sayıda çocuk ölümü yaşanmıştı. Bu ölümlerin ardından Hindistan İlaç Denetim Kurumu, soğuk algınlığı ve öksürük tedavisinde yaygın olarak kullanılan klorfeniramin maleat ve fenilefrin kombinasyonu içeren şurup ve tabletlerin 4 yaş altı çocuklarda kullanımını yasaklamıştı.

Ancak sorun sadece Hindistan ile sınırlı değil. Son birkaç yıl içinde benzer vakalar uluslararası arenada da büyük yankı uyandırdı. 2022 yılında Endonezya’da, şüpheli öksürük şuruplarının kullanımı sonrası 99’dan fazla çocuk hayatını kaybetti. Aynı yıl Gambiya’da, Hindistan menşeli şurupların neden olduğu belirlenen akut böbrek yetmezliği vakaları sonucu 70 çocuk öldü. Özbekistan’da ise 2023 başlarında, yine Hindistan’da üretilen bir şuruba bağlı olarak 69 çocuğun öldüğü rapor edildi. Tüm bu vakaların ortak noktası, ürünlerde yüksek seviyelerde dietilen glikol veya onun bir başka formu olan etilen glikol tespit edilmesiydi.

İlaç Güvenliği ve Küresel Denetim Mekanizmalarındaki Eksiklikler

Bu tekrarlanan trajediler, küresel ilaç tedarik zincirindeki ciddi denetim boşluklarını gözler önüne seriyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), yaşanan ölümlerin ardından çeşitli uyarılar yayınlayarak üye ülkeleri, piyasadaki ilaçların kalite kontrolüne daha fazla kaynak ayırmaya ve şüpheli ürünleri derhal piyasadan çekmeye çağırdı. Özellikle jenerik ilaç üretiminde, hammadde tedarikinden son ürünün paketlenmesine kadar olan sürecin her aşamasının şeffaf ve sıkı bir şekilde denetlenmesinin hayati önem taşıdığı vurgulanıyor.

İlaç üreticileri, hammaddelerin saflığını ve kalitesini garanti altına almak için tedarikçilerinden sertifikalar talep etmekle yükümlüdür. Ancak, kasıtlı tağşiş veya denetimsizlik nedeniyle toksik maddelerin ilaçlara karışması riski her zaman mevcuttur. Bu nedenle, ulusal ilaç denetim kurumları arasındaki uluslararası iş birliğinin güçlendirilmesi, şüpheli ürünler hakkında bilgi paylaşımının hızlandırılması ve yaptırımların artırılması, benzer ölümlerin önlenmesi için kritik adımlar olarak öne çıkıyor.

Madhya Pradesh’te yaşanan ve 11 çocuğun ölümüyle sonuçlanan öksürük şurubu zehirlenmesi vakası, ilaç güvenliği konusundaki küresel endişeleri bir kez daha hatırlatmıştır. Olay, sadece bir doktorun veya bir firmanın değil, aynı zamanda tüm bir denetim ekosisteminin sorgulanmasına neden olmuştur. Benzer faciaların tekrarlanmaması için üreticiler, denetleyiciler ve sağlık çalışanları nezdinde etik kurallara ve en sıkı kalite standartlarına uyulmasının şart olduğu açıktır. Kamu sağlığını korumak, her şeyden önce güvenli ve etkili ilaçlara erişimden geçer.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Dietilen glikol nedir ve neden öksürük şuruplarında bulunur?
Dietilen glikol, endüstriyel bir solventtir ve antifriz yapımında kullanılır. Farmasötik ürünlerde, nadiren ve çok kontrollü koşullarda tatlandırıcı veya çözücü olarak kullanılabilir. Ancak maliyeti düşürmek amacıyla, ilaç grade kalitesindeki güvenli maddeler (propilen glikol) yerine, saflaştırılmamış veya endüstriyel grade dietilen glikolün kullanılması, zehirlenme vakalarına yol açmaktadır.

Öksürük şurubu zehirlenmesinin belirtileri nelerdir?
Erken belirtileri arasında mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, ishal, baş dönmesi ve bilinç değişiklikleri sayılabilir. Durum ilerledikçe, metabolik asidoz, nöbetler ve hızla gelişen akut böbrek yetmezliği görülür. Bu belirtiler, şurup kullanımından saatler veya birkaç gün sonra ortaya çıkabilir.

Hindistan’da alınan önlemler nelerdir?
Hindistan, 2023’te yaşanan ölümlerin ardından, 4 yaş altı çocuklara belirli kombinasyonlarda öksürük ve soğuk algınlığı şurubu verilmesini yasakladı. Ayrıca, ilaç üreticileri üzerindeki denetimleri sıklaştırdı ve şüpheli ürünleri piyasadan çekmek için daha hızlı bir mekanizma oluşturdu.

Ebeveynler çocuklarını nasıl koruyabilir?
Ebeveynler, sadece güvenilir ve tanınmış markaların ürünlerini, mümkünse çocuk doktorlarının reçetesiyle kullanmalıdır. Şurubu kullandıktan sonra olağandışı bir belirti gözlemlenirse, derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Reçetesiz satılan ürünlerde dahi doktor veya eczacıdan onay alınması önerilir.

Dünyada bu konuda ne gibi önlemler alınıyor?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), üye ülkeleri uyararak şüpheli ilaçlar hakkında global bildirim sistemleri aracılığıyla bilgi paylaşımını teşvik ediyor. Birçok ülke, ithal ilaçların gümrüklerde ve piyasa sonrası dönemde daha sıkı kontrol edilmesi için düzenlemeler yapıyor ve üretici tesis denetimlerini artırıyor.