Antibiyotiklere Direnen Bakteriler 2050’de Ne Kadar Kayıp Yaratacak?

Süper Bakteriler Hastaneleri Değil, Küresel Ekonomiyi Hedef Alıyor: 2050 Bütçesi 2 Trilyon Dolar Olabilir

İngiltere hükümetinin 2024 takvim yılına ait finansmanıyla yayımlanan AMR Scenarios çalışması, [süper bakteriler](https://www.medihaber.net/?s=süper bakteriler) kaynaklı ölümlerin 2050’de 2022 seviyesiyle kıyaslandığında yüzde 60 artacağını raporluyor. IHME’nin algoritmaya soktuğu kayıt birimi, enfeksiyonun doğrudan mortaliteye yaptığı katkı ile indirekt mortaliteyi ayrı şekilde işliyor. Bu modellemeye göre angajman tarihinin son çeyreğinde Amerika Birleşik Devletleri’nde 1,34 milyon kişinin, Birleşik Krallık’ta ise 184 bin kişinin sepsis ya da menenjit ardılı olarak can vermesi öngörülüyor.

Tedavi Maliyeti Standart Enfeksiyonlara Göre İki Kat

Antimikrobik direnç gösteren suşların gerektirdiği intravenöz kanüller, yaygın spektrumlu yeni antibiyotikler, yoğun bakım ünitesi yatışı ve uzamış tedavi süresi bütünleyici kalemleri katlıyor. Bristol Üniversitesi sağlık ekonomisi ekibi, süper bakteriler enfekte ettiğinde:

Gelişmiş ülkelerde hasta başı ek maliyet 4.500–8.200 dolar,
Orta-alt gelirli ülkelerde ise 960–2.100 dolar

mertebesine çıktığını hesaplıyor. Bu fark, daha uzun hasta yatışı ve yeniden hastaneye yatış olasılığını içeriyor. Raporun yıllık tablosuna göre küresel sağlık harcamaları 176 milyar dolar, ABD için 57 milyar dolar ve Birleşik Krallık için 3,7 milyar dolar ek blokede tutuluyor.

Ekonomik Verimlilikteki Gerileme

AMR ekonomik model deposu, enfekte iş gücünün üretkenliğini iki parametreyle ölçüyor: hastalık nedeniyle atılan iş günleri ve komplikasyon ardından tamamen piyasadan çekilme. Şirket tarımı ve enerji sektöründe yapılan temsili örneklemlerde, bir bakım elemanının sophageal sistem enfeksiyonundan kurtulmak için 42 gün tam gün iş yokluğu gösterdiği tespit edildi. Bu veri, G7 ülkelerinde:

Birleşik Krallık iş gücü stokunun yüzde 0,8’inin,
Avrupa Birliği’nde yüzde 0,6’sının,
Amerika Birleşik Devletleri’nde yüzde 0,4’ünün

2030-2050 dönemini kapsayacak şekilde aktif kaldığını gösteriyor. En basit ifadeyle bu kayıplar, milli gelirin toplamda 175 milyar doları aşan azalmasını yansıtıyor.

G7 Ekonomileri Önde, G20 Orta Gelirleri Ardı

Çin’in 2050 hasılat projeksiyonu 722 milyar dolar net GSYH kaybı ile başı çekiyor. Model; yaşlı nüfusun büyümesi, sağlık sisteminin ağırlıklı otonom finanse olması ve endüstriyel sektörde çalışanların enfeksiyon riskiyle karşı karşıya kalmasını bunun başlıca nedenleri olarak sıralıyor. Amerika ekonomisinin 295,7 milyar dolar, Avrupa Birliği’nin toplamda 187 milyar dolar, Japonya’nın ise 65,7 milyar dolar düzeyinde bozulma yaşayacağı hesaplanıyor. Bu üç aktar, aynı yıl içinde birleşik G20 yüzeyinin dörtte üçünü kapsıyor.

Türkiye, Hindistan ve Endonezya Açısından Olgu

IHME veri seti, bu üç ülkede gelir eşik tablolarının yetersiz tespit edildiğini kabul ediyor; bu nedenle sabit fiyat GSYH’yi güncelleyen liste fiyatı kullanılıyor. En fazla vaka conservatif senaryoda Türkiye için 32,8 milyar dolar, Hindistan için 95,6 milyar dolar, Endonezya için 46,2 milyar dolar. Buna göre, süper bakteriler olasılığı, gelişmekte olan tedavi standardizasyonlarını zaten baskı altına almış sağlık harcamalarını bir kademe daha sıkıştırıyor.

Neden Ölüm Sayısı Artıyor?

Gram Negatif Bakterilerin Profili

IHME’ye göre 2022 itibarıyla en çok ölüme yol açan suşlar:

Acinetobacter baumannii
Klebsiella pneumoniae
Pseudomonas aeruginosa

Şifrelenen direnç genleri arsında NDM-1, KPC ve OXA-48 öne çıkıyor. AMR-Scenarios raporu, bu üç suşun 2050’de gram-negatif patojenlerin oluşturduğu toplam mortalitenin yüzde 70’ini karşılayabileceğini hesaplıyor.

Beta-Laktam Duyarlılığının Kaybı

Süper bakteriler kapsamında karbapenem ve kolistin duyarlılığı klinik bir kilometre taşı. 2022 yılında %95 olan meropenem etkinlik oranı, direnç yayılımı senaryolarında %35 düşüşle karşı karşıya. Malzeme listesi incelendiğinde,

Amerika’da ortalama doğrudan ilaç maliyeti 8.000 dolar,
İngiltere’de 5.800 dolar,
Çin’de 2.100 dolar

şeklinde saptanıyor. Daha yüksek posoloji gereği, hasta başına yıllık tedavi giderleri 32 güne kadar çıkıyor.

Finansal Eski Önlemler Yıprandı

2008-2025 Arası Harcamaların Tüketimi

Antibiyotik yatırım fonları son on yılda neredeyse durdu. 2023 verileri, sekiz büyük ilaç geliştiricisinin toplam Ar-Ge bütçesinin yalnızca yüzde 1,2’sini yeni ürün testlerine ayırdığını gösteriyor. Aynı dönemde KDKY adlı özel teşvik kulübü ise, ikinci ürün öncesi maliyet zincirini kırarak senaryo optimizasyonu geliştirdi.

Koordineli Uluslararası Fon Araçları

Raporun ‘esnek finansman’ başlığı altında:

Push-finansman; Ar-Ge’yi hızlandıran hibe ve fon payı,
Pull-finansman; sonuç bazlı ödeme ve ürün garanti platformları,
Geliştirme modeli; klinik direnişi global düzeyde gözeten stok kontrol sistemi

oluşturuyor. Bu üçüncü alan, 36 ülkenin dahil olduğu standardize sağlık protokol setini 2030 hedefli olarak konuşlandırıyor.

En Önemli İki Parametre: Yeni İlaçlar ve Enfeksiyon Kontrolü

Klinik Sonuçlara Dayalı İlaç Girişi

2028’e kadar onaya hazır görünen beş antibakteriyal bileşik şu an kanıt tablosunda: tebipenem ve iclaprim hâlen Faz III sürecinde. model raporu, bu ilaçların bütçe etkisi açısından:

ABD için yıllık net kazanç 78 milyar dolar,
Birleşik Krallık için 7,3 milyar dolar

potansiyeline sahip olduğunu ileri sürüyor. Bu potansiyel kazançlar, valaanmakin infüzyonunu reçete alan hastanelerde iz giderlerin azaltılması ile örtüşüyor.

Enfeksiyon Önleyici Temel Paket

Direnç yayılmaması için 16 öğeyi birleştiren temel paket şunlardan oluşuyor:

El hijyeni uyarı sistemleri,
Yoğun bakımındaki mevcut prosedür standartları,
Yatan hasta izotol kapsama kriterleri,
Acil servisteki tayin kontrol düzenlemesi

Bangor Üniversitesi tarafından koordine edilen pilot uygulamalarda, bu altyapı ile enfeksiyon insidansı bin hasta gününde 7,6’ya inmiş; iki yıl sonra seviye 1,9’a sabitlenmiş.

Küresel Kapsamda Riskleri Azaltmak İçin Öneri Modeli

TAM Adım Modeli

Trans-Atlantik Model (TAM) üç adımda özetleniyor:

Küresel ilaç fonu: G7 ülkeleri için yıllık 1 milyar dolar toplama hedefi.
Senkronize yatırım: Klinik önceliklerin laboratuvar aşamasından çok sağlığa entegrasyonu.
Ürün alım güvencesi: Yeni bileşik sertifikasyon sistemini 15 yıllık yerli üretim garantisi ile taahhüt eden güvence.

Bu modelin sonuç payı 2050’de:

ABD’nin 156,2 milyar dolar büyümesini,
Birleşik Krallık’ın 12 milyar dolar ek büyümesini

tanımlıyor. Bunun temel nedeni, yenilenen antibiyotik piyasasının iş gücü kaybını azaltarak GSYİH’yi yaklaşık üçte bire oranla artırması.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Süper bakteriler hangi enfeksiyonlarda daha yaygın?
Üriner sistem enfeksiyonları, kan yolu enfeksiyonları ve cerrahi alan enfeksiyonlarında karşılaşılıyor. Gram negatif suşlar yoğun bakımda sık görülüyor.

2. Mekanizma olarak direnç nasıl gelişiyor?
Bakteriler genetik mutasyonla beta-laktamaz enzimini kodlayan gen taşıyıp karbapeneme karşı pas zinciri kırıyor. Hedef protein değiştirilerek ilacın bağlanma yeteneği azalıyor.

3. Kişiler bireysel düzeyde ne yapabilir?
Antibiyotikleri hekim kontrolünde tam doz ve süresince kullanmak, temel el hijyeni kurallarına uymak ve hijyenik olmayan prosedürlere karşı farkındalık yaratmak.

4. Türkiye’de topuğu bedava antibiyotik alındığı doğru mu?
Evet, reçetesiz satış oranı 2022’de yüzde 10.2 idi. Bu oranı minimum seviyeye indirmek için eczanelerde üyelik tabanlı satış sistemi uygulaması öneriliyor.

5. 2050’ye kadar yeni antibiyotikler satışta olacak mı?
Şu an Faz III aşamasındaki yedi bileşiğin beşi onay takvimi içinde. Keza, antimikrobiyal kombinasyonlar için onay süreci 2026’da tamamlanacak şekilde planlanmış görünüyor.