Fareden Bulaşan Ölümcül Hastalık Yayılıyor

Nijerya’da Lassa Ateşi Salgını: 162 Can Kaybı ve Kemirgen Uyarıları

Nijerya’da devam eden Lassa ateşi salgınında hayatını kaybedenlerin sayısı 162’ye yükseldi. Yetkililer, vakalardaki artış nedeniyle halkı fare ve diğer kemirgenlerle temastan kaçınmaları konusunda uyarıyor. Batı Afrika’nın bazı bölgelerinde endemik olan bu viral hemorajik ateş, her yıl kuru sezonda artış gösteriyor. Bu yılki vaka sayıları, önceki yıllara kıyasla dikkat çekici bir yükselişe işaret ediyor.

Lassa Ateşi Nedir ve Nasıl Bulaşır?

Lassa ateşi, Arenaviridae familyasına ait Lassa virüsünün neden olduğu, akut viral bir hemorajik ateş hastalığıdır. Hastalık, zoonotik karakterdedir, yani hayvanlardan insanlara bulaşır. Birincil bulaşma kaynağı, virüsün doğal rezervuarı olan çok memeli sıçan (Mastomys natalensis) olarak bilinen bir kemirgen türüdür.

İnsanlara bulaşma, en yaygın olarak kemirgenlerin idrarı veya dışkısıyla kirlenmiş gıda maddeleri veya ev yüzeyleriyle temas yoluyla gerçekleşir. Havadan solunum yoluyla bulaşma da mümkündür, ancak bu daha az yaygındır. İnsandan insana bulaşma ise enfekte bir kişinin kan, doku, vücut salgıları veya atıklarıyla doğrudan temas yoluyla olur. Bu tür bulaşma, özellikle sağlık çalışanları arasında uygun enfeksiyon kontrol önlemleri alınmadığında bir risk oluşturur.

Hastalığın Klinik Belirtileri ve Tanısı

Lassa ateşi’nin kuluçka süresi 6 ila 21 gün arasında değişiklik gösterir. Hastalık, semptomların yavaş yavaş ortaya çıkmasıyla karakterizedir. Başlangıç evresinde yaygın olarak görülen belirtiler arasında ateş, halsizlik, genel kırgınlık ve baş ağrısı bulunur. Bunu, boğaz ağrısı, bulantı, kusma, ishal, öksürük ve kas ağrıları izleyebilir.

Daha ciddi vakalarda, yüzde şişme, göğüs boşluğunda sıvı birikmesi, ağız, burun, vajina veya mide-bağırsak kanalında kanama ve düşük tansiyon görülebilir. Hastalığın son aşamalarında şok, nöbetler, titreme, bilinç kaybı ve nörolojik komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Ölüm genellikle çoklu organ yetmezliği nedeniyle 14. gün civarında gerçekleşir. İşitme kaybı, iyileşen hastalarda yaygın görülen ve kalıcı olabilen bir komplikasyondur.

Tanı, klinik belirtilerin tek başına diğer sık görülen hastalıklardan (sıtma, tifo ateşi) ayırt edilememesi nedeniyle laboratuvar testleri gerektirir. Enzim-bağlantılı immünosorbent assay (ELISA), antijen saptama testleri, ters transkriptaz polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) ve virüs izolasyonu gibi yöntemler kullanılır.

Salgının Mevcut Durumu ve Halk Sağlığı Önlemleri

Nijerya Hastalık Kontrol Merkezi (NCDC)’nin haftalık olarak yayınladığı verilere göre, ülke genelinde vakaların sayısı endişe verici boyutlara ulaşmış durumda. [XXX] eyaletinde doğrulanmış vaka sayısı, [XXX] şüpheli vaka ve [XXX] ölüm kaydedilmiştir. Salgının özellikle kırsal bölgelerde ve kalabalık kentsel yerleşimlerde yayılma hızı daha yüksektir.

Yetkililer, halkı kemirgenlerle doğrudan temastan kaçınmaları, yiyecek ve içecekleri kapalı kaplarda saklamaları ve genel hijyen kurallarına sıkı sıkıya bağlı kalmaları konusunda uyarmaktadır. Evlerin ve çevrenin kemirgen istilasına karşı korunması (çatlakların kapatılması, atıkların düzenli olarak bertaraf edilmesi) alınabilecek en temel önlemler arasında yer alıyor. Açıkta satılan veya saklanan gıdaların tüketilmemesi büyük önem taşımaktadır.

Tedavi Yöntemleri ve Korunma Stratejileri

Lassa ateşi tedavisinde erken teşhis ve agresif destekleyici bakım hayati öneme sahiptir. Ribavirin isimli antiviral bir ilaç, hastalığın erken evrelerinde uygulandığında etkili olabilmektedir. Ancak ilacın yan etkileri nedeniyle kullanımı dikkatle yönetilmelidir. Destekleyici tedavi, sıvı replasmanı, elektrolit dengesinin sağlanması ve oksijen tedavisini içerir.

Hastaneye yatırılan ağır vakalarda ölüm oranı yaklaşık %15-20 civarındadır. Bu oran, hamile kadınlarda, özellikle de üçüncü trimesterde olanlarda, ve doğum sonrası dönemde önemli ölçüde daha yüksektir. Annenin hayatta kalması durumunda bile, fetal kayıp oranı %80’in üzerinde seyretmektedir.

Korunma stratejilerinin temelini, kemirgen popülasyonunun kontrolü ve halkın bilinçlendirilmesi oluşturur. Sağlık çalışanları için katı bariyer önlemleri (eldiven, maske, önlük) ve enfekte materyallerin güvenli bir şekilde bertaraf edilmesi, nozokomiyal bulaşmayı önlemede esastır. Halen geliştirilme aşamasında olan bir aşı bulunmamakla birlikte, çeşitli aday aşılar üzerinde klinik öncesi çalışmalar devam etmektedir.

Nijerya’daki sağlık otoriteleri, vaka yönetimi kapasitelerini güçlendirmek ve topluluk katılımını artırmak için uluslararası partnerlerle iş birliği içinde çalışmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi kuruluşlar, acil müdahale ekiplerinin desteklenmesi ve tanı kitlerinin temini yoluyla salgınla mücadeleye katkıda bulunmaktadır. Mevcut Lassa ateşi salgını, halk sağlığı sistemlerinin zoonotik hastalıklara karşı hazırlıklı olmasının ve toplum temelli önleme stratejilerinin ne denli önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne sermiştir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Lassa ateşi nerelerde görülür?
Lassa ateşi, Batı Afrika’da endemik bir hastalıktır. Özellikle Nijerya, Gine, Liberya ve Sierra Leone’de yaygın olarak görülür. Nijerya’da her yıl, özellikle Aralık-Mayıs ayları arasındaki kuru sezonda, salgınlar yaşanmaktadır.

Lassa ateşi ölümcül müdür?
Evet, Lassa ateşi ölümcül olabilir. Hastaneye yatırılan ağır vakalardaki ölüm oranı yaklaşık %15-20’dir. Ancak erken teşhis ve destekleyici tedavi ile bu oran önemli ölçüde düşürülebilir. Hamile kadınlar gibi belirli gruplar daha yüksek risk altındadır.

Lassa ateşinden nasıl korunulur?
Korunmanın en etkili yolu, kemirgenlerle temastan kaçınmaktır. Yiyecek ve içeceklerin kapalı kaplarda saklanması, evlerin kemirgenlere karşı korunması (çatlakların kapatılması, tuzaklar), hijyen kurallarına uyulması ve açıkta kalmış gıdaların tüketilmemesi temel önlemlerdir.

Lassa ateşi insandan insana bulaşır mı?
Evet, bulaşır. Enfekte bir kişinin kan, vücut salgıları, idrar veya dışkısıyla doğrudan temas yoluyla insandan insana bulaşma gerçekleşebilir. Bu nedenle hastaların bakımında kesinlikle enfeksiyon kontrol önlemleri alınmalıdır.

Lassa ateşinin aşısı var mıdır?
Hayır, şu anda Lassa ateşi için ticari olarak temin edilebilen lisanslı bir aşı bulunmamaktadır. Ancak çeşitli aşı adayları klinik öncesi ve erken klinik aşama çalışmalarında değerlendirilmektedir.