Nijerya’da Fare Kaynaklı Salgın Alarmı

Nijerya’da Lassa Ateşi Salgını: 162 Can Kaybı ve Acil Önlem Çağrısı

Nijerya, zoonotik bir viral hemorajik ateş olan Lassa ateşi salgını ile mücadele ediyor. Nijerya Hastalık Kontrol Merkezi (NCDC) tarafından paylaşılan son verilere göre, bu yıl içinde hayatını kaybedenlerin sayısı 162’ye yükseldi. Hastalık, enfekte kemirgenlerin insanlarla teması sonucunda yayılıyor ve yetkililer vatandaşları hijyen konusunda uyarıyor.

Lassa Ateşi Nedir?

Lassa ateşi, Arenaviridae ailesinden Lassa virüsünün neden olduğu akut bir viral hemorajik hastalıktır. İlk olarak 1969 yılında Nijerya’nın Lassa kentinde tanımlanmıştır. Hastalık, Batı Afrika’nın bazı bölgelerinde endemik olarak kabul edilir. Virüsün ana rezervuarı, Mastomys natalensis olarak bilinen çok memeli sıçandır. Bu kemirgenler, virüsü idrarları ve dışkıları yoluyla çevreye yayar.

İnsanlara bulaşma, enfekte kemirgenlerin idrarı veya dışkısıyla kirlenmiş gıda maddelerinin veya ev eşyalarının tüketilmesi veya solunması yoluyla gerçekleşir. Ayrıca, enfekte bir kişinin vücut sıvılarıyla doğrudan temas yoluyla da insandan insana bulaşma riski bulunur. Bu nedenle, sağlık çalışanları ve hasta yakınları yüksek risk grubundadır.

Salgının Mevcut Durumu ve Yayılımı

Nijerya Hastalık Kontrol Merkezi’nin (NCDC) haftalık olarak yayınladığı salgın raporları, vakaların ülkenin 28 eyaletine yayıldığını gösteriyor. En fazla vakanın görüldüğü eyaletler arasında Ondo, Edo ve Bauchi öne çıkıyor. Vaka ölüm oranı (CFR) mevcut verilere göre %17,5 seviyesinde seyrediyor. Bu oran, salgının ciddiyetini ve hızlı müdahale ile önlemin ne kadar hayati olduğunu ortaya koyuyor.

Salgının mevsimsel bir model izlediği gözlemleniyor. Kurak sezon olan Aralık ile Nisan ayları arasında vakalarda belirgin bir artış kaydediliyor. Bu durum, kemirgen popülasyonlarının evlere daha fazla yaklaşması ve gıda kaynaklarının azalmasıyla ilişkilendiriliyor. NCDC ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi kuruluşlar, vakaları izlemek, test kapasitesini artırmak ve halkı bilinçlendirmek için koordineli bir çalışma yürütüyor.

Belirtileri ve Tanı Süreci

Lassa ateşinin kuluçka süresi genellikle 6 ila 21 gün arasındadır. Hastalığın başlangıç belirtileri sıklıkla sıtma, dang humması veya diğer sık görülen viral hastalıklarla karıştırılabilir. Bu durum, erken tanıyı zorlaştıran önemli bir faktördür. En yaygın erken belirtiler arasında ateş, halsizlik, baş ağrısı, boğaz ağrısı, kas ağrısı, göğüs ağrısı, bulantı, kusma, ishal ve öksürük bulunur.

Hastalık ilerledikçe daha ciddi semptomlar ortaya çıkabilir. Bunlar; yüzde şişme, akciğerlerde sıvı toplanması, ağız, burun, vajina veya mide-bağırsak kanalından kanama ve düşük tansiyondur. Multipl organ yetmezliği gelişen vakalarda ölüm riski önemli ölçüde artar. Özellikle hamileliğin üçüncü trimesterinde enfekte olan kadınlarda ölüm oranı daha yüksektir.

Tanı, klinik belirtilerin yanı sıra, enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) gibi serolojik testlerle antikorların tespiti veya reverse transcriptase polymerase chain reaction (RT-PCR) gibi yöntemlerle virüsün genetik materyalinin tespiti ile konulur.

Korunma ve Kontrol Önlemleri

Lassa ateşinin yayılmasını önleme stratejileri, temel olarak halk sağlığı eğitimi ve hijyen uygulamalarına dayanır. Yetkililer, vatandaşları kemirgenlerin evlere girişini engellemek için gıda maddelerini kemirgen geçirmez kaplarda saklamaya, ev ve çevreyi temiz tutmaya ve çöp birikimini önlemeye çağırıyor. Fare ve diğer kemirgenlerle doğrudan temastan kaçınmak hayati önem taşır.

Sağlık tesislerinde, enfeksiyon kontrol önlemlerinin sıkı bir şekilde uygulanması esastır. Hasta kişilerle temas eden sağlık çalışanlarının kişisel koruyucu ekipman (KKD) kullanması zorunludur. Şüpheli vakalar derhal izole edilmeli ve standart temas önlemleri alınmalıdır. Hasta kişilerin vücut sıvılarıyla temas etmiş yüzeyler ve malzemeler uygun dezenfektanlarla temizlenmelidir.

Şu anda Lassa ateşi için yaygın olarak kullanılan bir aşı bulunmamaktadır. Ancak, ribavirin adlı antiviral bir ilaç, erken dönemde uygulandığında hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyebilmektedir. Destekleyici tedavi, sıvı replasmanı ve semptom yönetimi, hasta bakımının temel taşlarını oluşturur.

Küresel Etkiler ve Halk Sağlığı Yaklaşımı

Lassa ateşi salgını, yalnızca Nijerya’yı değil, tüm bölgeyi ve küresel halk sağlığını ilgilendiren bir konudur. Uluslararası seyahatlerin artması, virüsün endemik bölgelerin dışına taşınma riskini de beraberinde getirir. Bu nedenle, diğer ülkelerdeki sağlık otoriteleri, Lassa ateşi endemik bölgelerden gelen ve ateşli hastalık belirtileri gösteren kişilere yönelik tetikte olmalıdır.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Lassa ateşini Öncelikli Araştırma ve Geliştirme gerektiren bir hastalık olarak sınıflandırmıştır. Bu, yeni tanı testlerinin, tedavilerin ve aşıların geliştirilmesi için küresel işbirliği ve kaynak ayrılması gerektiği anlamına gelir. Salgın müdahale çabaları, vaka tespiti, temaslı takibi, laboratuvar teşhisi ve toplum katılımını içeren bütünleşik bir yaklaşım gerektirir.

Nijerya’daki mevcut Lassa ateşi salgını, zoonotik hastalıkların halk sağlığı üzerindeki sürekli tehdidini hatırlatmaktadır. Salgının kontrol altına alınması, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde sıkı hijyen önlemlerinin uygulanmasına, erken teşhis ve hızlı müdahaleye ve uluslararası işbirliğine bağlıdır. Vatandaşların, belirtiler ortaya çıktığında derhal sağlık kuruluşlarına başvurmaları hayati önem taşımaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Lassa ateşi insandan insana nasıl bulaşır?
Lassa ateşi, enfekte bir kişinin kan, doku, idrar, dışkı, kusmuk veya diğer vücut salgılarıyla doğrudan temas yoluyla insandan insana bulaşabilir. Bu nedenle, hasta kişilerle temas halinde olan sağlık çalışanları ve aile bireyleri yüksek risk altındadır ve kesinlikle kişisel koruyucu ekipman kullanmalıdır.

Lassa ateşi tedavi edilebilir mi?
Evet, erken teşhis edildiğinde Lassa ateşi tedavi edilebilir. Ribavirin adlı antiviral ilaç, hastalığın erken evrelerinde uygulandığında etkilidir. Bununla birlikte, tedavinin başarısı büyük ölçüde erken tanıya ve destekleyici bakımın kalitesine bağlıdır. İleri evrelerde organ yetmezliği gelişmiş hastalarda tedavi daha zordur.

Lassa ateşinden korunmak için ne yapılmalıdır?
Temel korunma yöntemi, kemirgenlerle teması en aza indirmektir. Gıdalar kapalı kaplarda saklanmalı, ev ve çevre temiz tutulmalı, çöpler ağzı kapalı kutularda muhafaza edilmelidir. Evde fare istilası şüphesi varsa profesyonel yardım alınmalıdır. Eller sık sık sabun ve suyla yıkanmalıdır.

Lassa ateşi için bir aşı var mı?
Şu anda Lassa ateşine karşı ticari olarak temin edilebilen lisanslı bir aşı bulunmamaktadır. Ancak, çeşitli araştırma grupları ve ilaç şirketleri aşı geliştirme çalışmalarını sürdürmektedir. Bu çalışmalar halen klinik deneme aşamalarındadır.

Lassa ateşi hangi ülkelerde görülür?
Lassa ateşi, Batı Afrika’da endemiktir. En sık görüldüğü ülkeler arasında Nijerya, Gine, Liberya, Sierra Leone ve Benin bulunur. Ancak, endemik bölgelere seyahat eden kişilerde de vakalar bildirilmiştir.