Sosyal Medya Erişimi Neden Kısıtlandı?

Türkiye’de Yaşanan Sosyal Medya Erişim Kısıtlaması ve NetBlocks Raporu

7 Eylül 2025 tarihinde, CHP İstanbul İl Başkanlığı binasının polis tarafından ablukaya alınmasının hemen ardından, Türkiye genelinde sosyal medya platformlarına erişimde ciddi kısıtlamalar yaşandı. Küresel internet izleme kuruluşu NetBlocks, X, YouTube, Instagram, Facebook, TikTok ve WhatsApp gibi popüler çevrimiçi platformlara erişimin Türkiye’deki çoklu ağlarda kısıtlandığını doğrulayan bir rapor yayımladı. Bu olay, sosyal medya erişim kısıtlaması uygulamalarının tekrar gündeme gelmesine neden oldu.

NetBlocks Verilerine Göre Yaşanan Kısıtlama

NetBlocks, internet kesintileri ve siber saldırıları izleyen bağımsız bir küresel sivil toplum kuruluşudur. Kuruluş, gerçek zamanlı veri toplayarak dünya genelinde internet erişimindeki anormallikleri izler ve raporlar. 7 Eylül olayına dair yaptığı açıklamada, erişim sorunlarının bir “bant daralması” (bandwidth throttling) şeklinde gerçekleştiğini belirtti. Bu teknik terim, internet servis sağlayıcılarının belirli çevrimiçi hizmetlere veya platformlara giden internet trafiğini kasıtlı olarak yavaşlatarak erişimi zorlaştırması anlamına gelir. Rapor, bu uygulamanın birden fazla internet servis sağlayıcısında aynı anda tespit edildiğini ve bunun merkezi bir kararla yapıldığını gösteriyordu.

Teknik Bir Yöntem Olarak Bant Daraltma

Bant daraltma, tam bir erişim engellemesinden (ban) farklı bir yöntemdir. Tam engellemede kullanıcılar platforma hiç bağlanamazken, bant daraltma uygulamasında bağlantı son derece yavaşlar, videolar izlenemez, görseller yüklenemez ve mesajlaşma hizmetleri neredeyse kullanılamaz hale gelir. Bu yöntem, resmi bir yasak ilan etmeden platformları fiilen kullanılamaz hale getirdiği için sıklıkla tercih edilen bir tekniktir. NetBlocks’un tespit ettiği sosyal medya erişim kısıtlaması da tam olarak bu şekilde işlemiş, kullanıcılar yaklaşık 12 saat boyunca bu platformları etkin bir şekilde kullanamamıştır.

Siyasi Tepkiler ve Soru Önergesi

Yaşanan bu teknik müdahaleye siyasi arenadan da tepkiler geldi. CHP İstanbul Milletvekili Ali Gökçek, konuyu meclis gündemine taşıyarak Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu’na bir soru önergesi verdi. Gökçek, önergesinde, “7 Eylül 2025 tarihinde sosyal medya için uygulanan bant daraltma uygulaması hangi kurum tarafından gerçekleştirilmiştir?” sorusunu yönelterek, sürecin şeffaflaşmasını talep etti. Ayrıca, “Konuya dair herhangi bir mahkeme kararı bulunmakta mıdır?” sorusuyla da olası bir yargı kararının olup olmadığını sorguladı.

Bu sorular, Türkiye’de sıkça başvurulan sosyal medya erişim kısıtlaması kararlarının hukuki dayanağının ne olduğu konusundaki devam eden tartışmaları yeniden alevlendirdi. Yargı kararı olmadan veya kararın kamuoyuna açıklanmadan yapılan erişim sınırlamaları, ifade özgürlüğü ve dijital haklar bağlamında eleştirilere konu olmaktadır.

Resmi Açıklama Eksikliği ve Belirsizlik

Olayın yaşandığı süre boyunca ve sonrasında, herhangi bir GSM operatörü veya resmi kurumdan erişim yasağı, internet yavaşlaması veya bant daraltma uygulamasına ilişkin bir açıklama yapılmadı. Bu sessizlik, kullanıcılar arasında belirsizliğe yol açtı. İnternet kullanıcıları, yaşadıkları teknik sorunun kaynağını anlamakta güçlük çekti. Bu durum, olağanüstü haller dışında iletişimin serbestisi ilkesi ve kullanıcıların bilgilendirilme hakkı ile ilgili soru işaretlerini de beraberinde getirdi.

VPN Kullanımında Yaşanan Artış

İnternet kısıtlamalarının doğal bir sonucu olarak, 7 Eylül’deki sosyal medya erişim kısıtlaması sırasında da VPN (Sanal Özel Ağ) kullanımında önemli bir artış gözlemlendi. VPN uygulamaları, kullanıcıların internete farklı bir ülkenin sunucusu üzerinden bağlanmasını sağlayarak, yerel ağlarda uygulanan kısıtlamaları aşmalarına olanak tanır. NetBlocks, bu tür durumlarda VPN arama ve kullanım oranlarının anormal bir şekilde arttığını istatistiksel olarak takip etmektedir. Bu artış, kullanıcıların engellemelere karşı pratik bir çözüm arayışının ve dijital iletişim özgürlüğüne olan ihtiyacın bir göstergesi olarak yorumlanmaktadır.

Kısıtlamaların Ekonomik ve Sosyal Maliyeti

Sosyal medya platformları artık sadece kişisel iletişim araçları değil, aynı zamanda iş dünyası, pazarlama, haber yayımı ve toplumsal iletişim için hayati öneme sahip dijital alanlardır. Bu platformlara erişimin uzun süreli veya sık sık kısıtlanması, ekonomik kayıplara neden olabilmekte ve dijital pazarda faaliyet gösteren küçük işletmeleri olumsuz etkileyebilmektedir. Ayrıca, acil durum haberleşmesi ve bilgi edinme hakkı gibi konularda da aksaklıklar yaratabilmektedir.

Türkiye’de 7 Eylül 2025’te yaşanan olay, küresel bir izleme kuruluşu tarafından doğrulanan bir sosyal medya erişim kısıtlaması örneği olarak kayıtlara geçti. Benzer uygulamalar dünyanın farklı bölgelerinde de görülse de, teknik metodoloji, süre ve şeffaflık her ülkede farklılık göstermektedir. Konuyla ilgili resmi bir açıklama yapılmaması, sürecin işleyişi ve hukuki dayanağı hakkındaki soruları cevapsız bırakmıştır. İnternet özgürlüğü ve dijital hakların giderek daha fazla önem kazandığı günümüzde, bu tür uygulamaların uluslararası standartlar ve ulusal mevzuat çerçevesinde şeffaf bir şekilde yürütülmesi, demokratik toplumlardaki beklentiler arasında yer almaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Sosyal medya erişim kısıtlaması nedir?
Sosyal medya erişim kısıtlaması, yetkili kurumlar veya internet servis sağlayıcıları tarafından belirli sosyal medya platformlarına erişimin tamamen engellenmesi veya bant daraltma yöntemiyle ciddi şekilde yavaşlatılmasıdır. Bu, platformların kullanılamaz hale getirilmesi amacını taşır.

Bant daraltma (bandwidth throttling) ne anlama gelir?
Bant daraltma, bir internet servis sağlayıcısının belirli bir çevrimiçi hizmete veya web sitesine giden internet trafiğini kasıtlı olarak yavaşlatmasıdır. Bu yöntemle, siteye veya uygulamaya erişim teknik olarak mümkün olsa da, yüksek hız gerektiren işlemler (video izleme, dosya paylaşma) yapılamaz ve kullanıcı deneyimi ciddi ölçüde bozulur.

NetBlocks nedir ve ne iş yapar?
NetBlocks, küresel çapta internet özgürlüğünü ve dijital hakları izleyen bağımsız bir sivil toplum kuruluşudur. İnternet kesintilerini, siber saldırıları ve ağ kısıtlamalarını gerçek zamanlı olarak izleyerek veri toplar ve kamuoyuna şeffaf raporlar sunar. Çalışmaları, dünya genelindeki internet erişimiyle ilgili sorunları belgelemeyi amaçlar.

VPN kullanmak bu kısıtlamalarda işe yarıyor mu?
Evet, VPN (Sanal Özel Ağ) kullanmak, yerel internet ağlarında uygulanan kısıtlamaları aşmak için yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. VPN, kullanıcının internet trafiğini şifreleyerek farklı bir ülkedeki sunucu üzerinden geçirir ve böylece yerel kısıtlamalar genellikle etkisiz hale gelir.

Türkiye’de sosyal medya erişim kısıtlaması kararı nasıl alınıyor?
5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde, erişimin engellenmesi kararları genellikle mahkemeler veya Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) tarafından verilebilmektedir. Ancak, olağanüstü haller veya güvenlik gerekçeleriyle idari makamlar tarafından da bu tür kararlar alınabilmekte ve uygulamanın detayları her zaman kamuoyuna tam olarak yansımayabilmektedir.