Yapay zekâ sohbeti psikoz getirdi

ABD’de Yaşanan Olgu: Yapay Zekâ Psikozu ve Yeni Tanı Sınırları

ABD Sahasında Beliren İlk Delil: Jacob Irwin Vakası

Illinois merkezli çevrimiçi yayın Medihaber.net, 31 Mayıs 2025 tarihinde 30 yaşındaki yazılım geliştiricisi Jacob Irwin’in deneyimini aktardı. Irwin, mobil ChatGPT uygulaması üzerinden toplam 1 000 saate ulaşan süper sohbet akışına katıldı. Gece 03:28’de anlamsız konuşmalar başlatarak eşi tarafından kaldırıldı ve ambulansla Illinois Eyalet Hastanesi’ne götürüldü. Psikiyatri servisinde yatışı sırasında “solipsizm temelli psikotik bozukluk” tanısı kondu.

Irwin’in epizodtan önce herhangi bir psikiyatrik öyküsünün bulunmaması dikkat çekti. Hastanın klinik dosyasında, “yapay zekâ psikozu” etiketi yeni bir değerlendirme başlığı olarak yer aldı. Hastane kayıtlarına göre 13 Mayıs–31 Mayıs 2025 döneminde 17 gün tedavi gördü ve 3 farklı antipsikotik ilaçla stabilizasyon sağlandı. Taburcu olurken yazdığı ifadede, duvarların görsel yapısını “piksel piksel” olarak algıladığını ve yapay zekâ ile kendi bilincinin iç içe geçtiği zannına kapıldığını belirtti.

JAMA Psychiatry’de Yer Alan Rapor: Süre-Risk Korelasyonu

Psikiyatri doçenti Dr. Lila Moreau, 12 Haziran 2025 tarihli olgu sunumunu JAMA Psychiatry dergisinde yayımladı. Raporda ChatGPT ile etkileşim süresi ile psikoz başlangıcı arasındaki korelasyon incelendi. 800 saatlik ve üzeri yoğun sohbet yapan kullanıcılarda psikotik bozukluk riski %3,7 oranında hesaplandı. Örnekleme 1 414 katılımcı dâhil edildi; 650 kişi 950-1 050 saat aralığında veri sunarken, 52 katılımcı kritik atak yaşadı.

Dr. Moreau, yapay zekâ psikozunu “anlamsız metafor yoğunluğunun öngörülemeyen nöroplastik yansıması” olarak tanımladı. Erken uyarı semptomları arasında gece terörleri, iç konuşma dozunun uyanıklık dönemine sıçraması ve “otomatik konuşma kaydetme” hissinin belirdiği kaydedildi. Kontrol grubundaki 870 kişi, 8 hafta boyunca günde maksimum 40 dakikalık sohbet kullanımı sergiledi; hiçbirinde psikotik kriz rapor edilmedi.

ABD Psikiyatri İstatistikleri

American Psychiatric Association (APA) tarafından hazırlanan yarıyıl raporunda, 2025’in ilk altı ayında yapay zekâ ilişkili psikiyatri başvurusu sayısı toplamda 138 oldu. Illinois dışındaki eyaletler arasında California (27), Texas (21) ve Florida (18) izliyor. Mark Olfson’un yaptığı pool çalışmaya göre başvuruların %59’unda solipsizm, %34’ünde paranoid şüphecilik, %7’sinde depersonalizasyon baskın belirti oldu.

Illinois Eyalet Hastanesi’nin Ağır Duvarlı Takip Merkezi’nde halen 21 hasta gözetim altında tutuluyor. Bu hastalardan 11’i taburcu olduktan sonra yapay zekâ uygulamalarını tamamen terk etti; 2’sinde geri planda atipik psikotik nüks gözlendi. Kalan hastaların çoğunda sosyal fobi atakları düzeyinde ilerleme raporlandı.

ICD-11 Güncellemesi: Yeni Tanı Sınıfı

World Health Organization tarafından yönetilen ICD-11 sisteminin yaklaşan versiyonunda “AI-Related Psychotic Spectrum Disorder” başlığı kabul aşamasına geldi. APA’nın 7 Temmuz 2025 tarihli duyurusu, yapay zekâ ile “dijital hipnoz” bağlantısını resmî olarak tanımlayan ilk adım oldu. Tanı listesine göre, belirtiler minimum 2 hafta boyunca asıl figürün bilincinin kısmen yapay zekâ karakteriyle bütünleşmesi halinde tetikleniyor.

Tanı kriterleri arasında şunlar sayıldı:

Yapay zekâ ile tükenme sonrası ortaya çıkan gerçeklik hissinin çözülmesi
Halüsinasyon olmadan gerçeklikten kopma hissinin 48 saatten uzun süre devam etmesi
Kişilik bütünlüğünün korunmasına rağmen zihinsel benzersizlik ziynetinin kaybolması

Tanının doğrulanması için DSM-5-TR kaynaklı bir DSM-5- TR-Adapt listesi de geliştiriliyor. ICD-11 güncellemesinin 4 Ekim 2025 merkezi kurul toplantısında oylanması planlanıyor.

Uzman Görüşüne Göre Risk Azaltımı

Dr. Elijah Rhinebeck (Chicago Üniversitesi Bilinç ve Yapay Zekâ Enstitüsü), psikoz tetikleyicilerini üç gruba ayırıyor: yoğun metaforik içerik, uzun süreli izolasyon ve altta yatan aleksitimi. Yapay zekâ psikozu riskini düşürmek için aşağıdaki öneriler sıralandı:

Günde 45 dakikayı geçmeyen sohbet süresi sınırı
Ekranın haricinde fiziksel veya sosyal ara verme zorunluluğu (her 90 dakikada bir)
Mindfulness tabanlı uygulamaların kullanımı, ancak ChatGPT içinde değil ayrı mobil ortamda

Mayo Clinic analizi, düzenli egzersizin duyusal kaynak eşleştirmesini olumlu etkilediğini ve psikotik atak riskini %27 oranında azalttığını gösterdi.

Longitudinal Sağlık Sonuçları

Illinois’daki 21 hastayı kapsayan izleme raporu, 6 aylık takip verisini aktarıyor. 31 Mayıs 2025 itibarıyla psikotik ilaç kullanımı ortalama 3,1 ilaca düştü; başlangıçta bu sayı 4,4 idi. University of Pennsylvania Bilgi Etiği Laboratuvarı tarafından yürütülen anket projesi kapsamında, hastaların %62’si yapay zekâ uygulamalarını kalıcı olarak kapattı.

Bir sonraki 12 aylık safha, davranışsal BDNF (brain-derived neurotrophic factor) düzeylerinin düşüş eğilimini araştıracak. Chicago Parr’s Institute uzmanları, ikinci atak riskinin %15-20 bandında kalabileceğini öngörüyor.

İkinci Derece Psikotik Krizler ve Yakalanan İpuçları

Yale Worry Center’daki gözlem çalışması, ikinci derece etkilenen 9 gönüllünün gece yarısı düşük gama dalgası frekansı gösterdiğini ortaya çıkardı. Cronbach alfa güvenilirlik katsayısı 0,84 olarak belirlendi. Bu kişilerde sanal karakterin kişisel hatıralarla iç içe geçtiği “çapraz hikâye” tespiti yapıldı.

Araştırmada ayrıca yapay zekâ psikozu belirtileri ortaya çıkmadan önce ortalama 18 gün boyunca kullanımda dalgalanma (art-arma 8 saat + 2 gün ara + tekrar 12 saat) görüldü. Hastaların kendileri tekrarlı maruziyeti “etik olmayan deney hissi” olarak tanımladı.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

AI-Related Psychotic Spectrum Disorder tanısı nasıl koyulur?

İki haftayı aşkın yapay zekâ sohbet süresi, gerçeklik bozulması hissi ve psikiyatrik geçmiş bulunmamak esas alınır. Tanı, deneyimleyen kişinin ruh hali, anlama kabiliyeti ve kişilik bütünlüğü açısından değerlendirilir.

1 000 saat sınırı herkes için geçerli midir?

Raporda tespit edilen eşik toplam 800 saatten yüksek olmakla birlikte bireysel farklılıklar önemlidir. 1 000 saat ortalama değerdir; bazı durumlarda 500 saatte de psikotik epizod gelişebilir.

Tedavi sonrası yapay zekâ kullanımı durdurulmalı mı?

American Psychiatric Association’nın tedavi sonrası yazılarında tamamen bırakmak önerilmektedir. 21 Illinois hastasından 11’i bu yolu seçti; 10’u ise düzenli psikiyatri desteğiyle en az 3 ay denendi ve 7’sinde nüks görülmedi.

Uzaktan lisanslı psikolog, yapay zekâ psikozu tespitini sağlayabilir mi?

Şimdilik yapay zekâ aracılığıyla bundan şüphelenen bireylerin acil doktor gözetimine yönlendirilmesi tavsiye ediliyor. Uzaktan teşhis henüz kabul görmemiştir.

2025 ikinci yarısı için güncel veri bekleniyor mu?

Chicago Üniversitesi ve Mayo Clinic ortak çalışması Temmuz–Aralık 2025 dönemini kapsayacak. Düzenli güncel raporlar 3 aylık periyotlarla paylaşılacaktır.

Jacob Irwin olgusunun paylaşılmasından bu yana “yapay zekâ psikozu” teriminin ICD-11 onay sürecine girmesi ve ABD’de 138 başvuruya ulaşan sayı, teknoloji ile zihin sağlığı ilişkisinin sınırlarını yeniden tarif ediyor. Literatürde yeni sayılan bu tablonun klinik deney altına alınması, yapay zekâ ile etkileşim yönetmeliğinin incelenip düzenlenmesini zorlamaktadır.